ศูนย์ศึกษาเรียนรู้ระบบนิเวศป่าชายเลนสิรินาถราชินี

       ศูนย์ศึกษาเรียนรู้ระบบนิเวศป่าชายเลนสิรินาถราชินี เป็นศูนย์เรียนรู้ด้านการฟื้นฟูระบบนิเวศป่าชายเลนจากพื้นที่นากุ้งร้างแห่งแรกของประเทศไทย ตั้งอยู่ในเขตป่าสงวนแห่งชาติ ป่าคลองเก่า-คลองคอย ตำบลปากน้ำปราณ อำเภอปราณบุรี จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ เดิมเป็นพื้นที่สัมปทานนากุ้งในช่วงปี พ.ศ.2524–2534 ป่าผืนนี้ฟื้นคืนชีวิตขึ้นมาอีกครั้ง ด้วยน้ำพระราชหฤทัยของพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เมื่อครั้งเสด็จฯ มายังวนอุทยานปราณบุรี ในปี พ.ศ. 2539 ทั้งสองพระองค์ทรงห่วงใยต่อสถานการณ์ป่าชายเลนบริเวณปากแม่น้ำปราณบุรีซึ่งจะส่งผลกระทบต่ออาชีพประมง ซึ่งเป็นอาชีพหลักของคนในพื้นที่

    กรมป่าไม้ได้สนองพระราชดำริด้วยการยกเลิก การต่อสัญญา สัมปทานนากุ้งและผนวกพื้นที่เป็นส่วนหนึ่งของโครงการพัฒนาป่าไม้ ปากน้ำปราณบุรีอันเนื่องมาจากพระราชดำริ อีกทั้งได้กำหนดเป็นพื้นที่เป้าหมายใน การปลูกฟื้นฟูป่า (Forest Plantation Target – FPT) ได้แก่แปลงปลูกป่า FPT 29 จำนวน 399 ไร่ และ FPT 29/3 จำนวน 387 ไร่ รวมพื้นที่ 786 ไร่ ในโครงการปลูกป่าถาวรเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 9 เนื่องในวโรกาสทรงครองราชย์ปีที่ 50 ในครั้งนั้น บริษัท ปตท. จำกัด (มหาชน) ซึ่งมีปณิธานในการ ดำเนินธุรกิจควบคู่ไปกับการดูแลสังคมและสิ่งแวดล้อมได้อาสาเข้าร่วมปลูกป่า ในโครงการฯ จำนวน 1 ล้านไร่ รวม 413 แปลงปลูก ใน 48 จังหวัด ร่วมกับ กรมป่าไม้ และประชาชนชาวไทยทั่วประเทศ ซึ่งรวมถึงแปลงปลูกป่าในพื้นที่ตำบลปากน้ำปราณดังกล่าวด้วย โดยสามารถพลิกฟื้นนากุ้งร้างให้เป็นป่าชายเลนได้สำเร็จ ในปี พ.ศ. 2540 จากสภาพดินเดิมที่ขาดความอุดมสมบูรณ์และมีสารเคมีตกค้างไม่ เหมาะสำหรับการเจริญเติบโตของพันธุ์ไม้ชายเลน คณะทำงานได้น้อมนำแนวพระราชดำริของในหลวงรัชกาลที่ 9 ผนวกกับคำแนะนำของนักวิชาการและภูมิปัญญาของชุมชนในพื้นที่มาดำเนินการจนสามารถพลิกฟื้นผืนป่าชายเลนให้กลับคืนสู่ความอุดมสมบูรณ์ได้สำเร็จ โดยได้รับพระมหากรุณาธิคุณจากพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร พร้อมด้วยสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงเสด็จพระราชดำเนินเป็นองค์ประธานในพิธีน้อมเกล้าฯ ถวายโครงการปลูกป่าถาวรเฉลิมพระเกียรติฯ จำนวน 1 ล้านไร่ ในส่วนที่บริษัท ปตท.จำกัด (มหาชน) ร่วมดำเนินการปลูกครบทั่วประเทศ ในวันที่ 16 พฤศจิกายน พ.ศ. 2545 ในวันดังกล่าว พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพล อดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ทรงมีพระราชดำรัสต่อคณะทำงานที่มีใจความสำคัญตอนหนึ่ง ว่า

       “ปลูกป่าแล้วต้องให้ชาวบ้านได้ประโยชน์ และในขณะเดียวกันก็ต้องช่วยกันอนุรักษ์ด้วย”

      คณะทำงานจึงได้น้อมนำกระแสพระราชดำรัสมาเป็นแนวทางในการพัฒนาพื้นที่แปลงปลูกป่าชายเลนให้เป็นศูนย์ศึกษาเรียนรู้ด้านระบบนิเวศป่าชายเลน เพื่อส่งต่อประโยชน์ให้กับสังคมและชุมชนอย่างเป็นรูปธรรม ทั้งนี้ได้รับพระมหากรุณาธิคุณจากสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง พระราชทานอนุญาติให้ใช้นามศูนย์แห่งนี้ว่า “สิรินาถราชินี” มีความหมายถึง ราชินีผู้ทรงมีพระจริยวัตรอันงดงามและทรงเป็นที่พึ่งแห่งปวงชน เมื่อวันที่ 20 กรกฎาคม พ.ศ. 2547 เป็น “ศูนย์ศึกษาเรียนรู้ระบบนิเวศป่าชายเลนสิรินาถราชินี” โดยเปิดให้บริการในปี พ.ศ. 2550 มาจนถึงปัจจุบัน